PİLOT PLAN VE PROJELER

Türkiye’deki kurumlar ve bakanlıklar, sürdürülebilir deniz kaynakları yönetimini desteklemek ve uluslararası yükümlülüklerle uyum sağlamak amacıyla birçok proje ve girişim üstlenmiştir.

• Mavi Ekonomi ve Deniz Saha Planlaması Projesi, T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile Ankara Üniversitesi Deniz Hukuku Ulusal Araştırma Merkezi (DEHUKAM) iş birliğiyle yürütülmektedir. Proje, mavi ekonomi ve DMP çerçevesinde belirlenen hedeflere ulaşmak amacıyla araştırma, analiz, raporlama ve diğer faaliyetleri gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır.

• Barselona Sözleşmesi ve Diğer Uluslararası Dokümanlar Çerçevesinde Deniz Çevresi Hukuku Kapasite Artırımı Projesi, T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile DEHUKAM iş birliğinde yürütülmüştür. Proje kapsamında mavi ekonomi ve deniz mekânsal planlama kavramları hukuki açıdan ele alınarak her iki konuda birer rehber doküman oluşturulmuştur.

• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü ile Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Deniz Bilimleri Enstitüsü iş birliğiyle Marmara Denizi’ndeki mevcut durumu anlamak ve alınabilecek önlemler için eylem planı önerileri geliştirmek için “Marmara Denizi Bütünleşik Modelleme Sistemi (MARMOD)” projesi serileri başlatılmıştır^[1]. Bu projeler kapsamında, Marmara Denizi’nde 3 boyutlu bir hidrodinamik model ve bunun üzerine eklemlenen 3 boyutlu ekosistem modeli oluşturulmaktadır. Bu model Marmara Denizi’ne giren tüm noktasal ve yayılı kaynaklardan gelen besin yüklerinin değişik oranlarda artması ya da azalması senaryolarında meydana gelecek olan değişikliklerin belirlenmesinde kullanılmaktadır. Model sonuçları hem yatay, yani bölgesel değişiklikleri, hem su kolonu boyunca düşey değişiklikleri, hem de ileri dönük çalıştırıldığı için zamansal değişiklik öngörülerini vermektedir.

• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, “Ülkemize Özgü Su Kalitesi Ekolojik Değerlendirme Sistemi Kurulması Projesi” ve “Su Kaynaklarının Sürdürülebilir Yönetimi İçin Ülkemize Özgü Hidrolojik, Su Kalitesi ve Ekolojik Modelleme Aracı Geliştirilmesi Projesi” gibi projeler yürütmüştür. Bu projeler aracılığı ile DMP çalışmaları için kullanılabilecek veriler üretilmiştir^[2].

• “Deniz Biyolojik Çeşitlilik Alanlarında İstilacı Yabancı Türlerin Tehditlerinin Ele Alınması Projesi”, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) iş birliğiyle yürütülmekte olup, Küresel Çevre Fonu (GEF) tarafından finanse edilmektedir. Bu girişim, denizel ve kıyısal ekosistemlerin dayanıklılığını güçlendirmek amacıyla istilacı yabancı türlerin önlenmesi, tespiti, kontrolü ve yönetilmesini hedeflemektedir. DMP’nin bu sürece entegre edilmesi, ekosistem temelli yönetim için stratejik bir yaklaşım sunmakta, istilacı türlerin etkilerinin azaltılmasına yardımcı olurken deniz kaynaklarının sürdürülebilir kullanımını teşvik etmektedir.

• Advancing Black Sea Research and Innovation to Co-Develop Blue Growth within Resilient Ecosystems projesi, ODTÜ koordinasyonunda yürütülmüş olup, Karadeniz’in ekosistem hizmetlerinin sürdürülebilir kullanımı amacıyla çoklu stres faktörleri altında Mavi Büyüme yollarının birlikte geliştirilmesini hedeflemektedir. Bu hedefe ulaşmak için, politika benimsemeyi kolaylaştıracak ve vatandaş katılımını teşvik edecek ekosistem temelli bir yönetim çerçevesi geliştirilecektir. Proje, Karadeniz’in ekolojik dinamiklerine dair değerli bilgiler sağlayarak, korunacak alanların, sürdürülebilir balıkçılığın ve deniz alanı yönetiminin belirlenmesine yardımcı olarak DMP’ye katkıda bulunmaktadır.

• Black Sea CONNECT projesi, Karadeniz bölgesinde deniz araştırmaları ve inovasyonu ilerletmeyi amaçlayan stratejik bir koordinasyon çalışması olarak hizmet etmekte olup, bilim insanları, politika yapıcılar ve paydaşlar arasında iş birliğini teşvik etmektedir. Proje, sürdürülebilir Mavi Büyüme ve ekosistem direncini artırmak amacıyla Karadeniz Stratejik Araştırma ve İnovasyon Gündemi’nin uygulanmasını desteklemektedir. Bilimsel veri üreterek, sınır ötesi iş birliğini kolaylaştırarak ve entegre bir deniz yönetişimi yaklaşımını teşvik ederek, Black Sea CONNECT DMP için değerli bilgiler sağlamaktadır.

• BlueMissionMed: Lighthouse coordinating and supporting the innovation ecosystem for a Healthy, Pollution free Mediterranean Sea projesi, sağlıklı ve kirlilikten arındırılmış bir Akdeniz için inovasyon ekosisteminin koordine edilmesi ve desteklenmesinde kilit bir rol oynamaktadır. Araştırmacılar, politika yapıcılar ve paydaşlar arasında iş birliğini teşvik ederek, deniz kirliliğiyle mücadeleye yönelik yenilikçi çözümlerin geliştirilmesini hızlandırmaktadır. Veriye dayalı yaklaşımı sayesinde, BLUEMISSIONMED, kirlilik noktalarını belirleme, kümülatif çevresel etkileri değerlendirme ve sürdürülebilir deniz yönetimi stratejilerini yönlendirme konularında DMP’yi destekleyen kritik bilgiler sağlamaktadır.

• “Temiz Akdeniz İçin Ekosistem Tabanlı İzleme ve Yönetim Planı” projesi, daha temiz ve sağlıklı bir Akdeniz sağlamak amacıyla deniz ekosistemlerini izlemek ve yönetmek için kapsamlı bir çerçeve geliştirmeye odaklanmaktadır. Ekosistem tabanlı yaklaşımları kullanarak, çevresel baskıların değerlendirilmesini iyileştirmekte, kirlilik kontrolü stratejilerini geliştirmekte ve sürdürülebilir deniz kaynakları yönetimini desteklemektedir. Bu girişim aracılığıyla üretilen veriler ve metodolojiler, daha etkili mekânsal karar alma süreçlerini mümkün kılarak DMP’ye önemli katkılar sağlamaktadır.

• Entegre Deniz Kirliliği İzleme Programı – AKDENİZ, Akdeniz genelinde kirlilik seviyelerini sistematik olarak değerlendirmeyi ve izlemeyi amaçlamakta olup çevresel yönetim ve politika geliştirme için gerekli verileri sağlamaktadır. Kirlilik kaynaklarını belirleyerek, eğilimleri izleyerek ve azaltma önlemlerinin etkinliğini değerlendirerek, deniz koruma alanında bölgesel iş birliğini güçlendirmektedir. Bu girişim aracılığıyla üretilen kapsamlı veri setleri ve bilimsel analizler, DMP için kritik bilgiler sunmakta ve daha bilinçli mekânsal karar alma süreçlerini mümkün kılmaktadır.

[1]

<https://marmod.ims.metu.edu.tr>

[2]

<https://www.tarimorman.gov.tr/SYGM/Belgeler/Projeler%202024/Tamamlanan%20Projeler%20.pdf>.